MAVİ KOD NEDİR?

HASTANEDE ACİL DURUM KODLARI NELERDİR ?

Hastanede acil durum kodları tüm dünyada çeşitli acil durumları ilgili hastane personeline iletebilmek için kullanılır. Acil kodlar (renkler: mavi, pembe, kırmızı gibi, sayılar: kod 10, 20, 66 gibi) acil uzman müdahalesi gerektiren olay veya vakalarda uzmanların hızlı müdahalelerine imkan sağlayan genel uyarı durumlarıdır.

Acil Durum Kodlarının Asıl Amacı;

Olay anında en kısa sürede yapılması gerekenler için ortak bir kurum anlayışı sağlamaktır. Hem böylelikle verilen acil kodlar zaman kaybetmeden ulaşılması gereken kişi ve yerlere en kısa sürede ulaşılmış olur.

NOT; Kod durumlarını genellikle renk ile belirtirler.

Bu renklerden birkaç örnek vermek gerekirse;

Mavi Kod ( hayati risk ): Solunum veya kalp durmasımda verilen acil kod.

Pembe Kod ( bebek ve çocuk güvenliği ): Bebek ve çoçuk kaçırılması durumlarında kullanılır.

Beyaz Kod ( saldırı, taciz ):Hastanede herhangi birinin başına gelebilecek fiziki saldırı, hırsızlık, cinsel saldırı durumlarında verilen acil durum kodudur.

Kırmızı Kod ( yangın, duman ): Hastanede meydana gelen yangın durumlarında verilen koddur.

Turuncu Kod (kimyasal): Kimyasal veya zararlımadde sızıntısı durumlarında kullanılan acil koddur.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi acil kodlar genellikle renklerden oluşuyor ve tabi ki de her rengin bir önemi ve acil durumu söz konusu oluyor.

MAVİ KOD NEDİR ?

Hastaneler içinde meydana gelen kardiyak arrestlerde erken müdahalenin sağlanabilmesi için kullanılan uluslararası bir koddur.

Hastaya yapılması gereken müdahalenin uzman kişiler tarafından, zamanında yapılması hastanın hayatta kalması ile doğrudan ilişkilidir. Böylesi büyük önem arz eden durum karşısında hastaneler, olay bildirim mekanizması olan ve özel müdahale ekiplerinin müdahale ettiği bu organizasyonu uygulamaya çalışmışlardır.

Günümüzde bu organizasyon İngiltere’de “outreach service”, ABD’ de “rapidresponse” , Avustralya’da “medical emergency” , dünyada ise “code blue”(Mavi Kod ) olarak adlandırılmaktadır. İsimler her ne kadar değişiklik gösterse de temelde aynı amaç için oluşturulmuş sistemlerdir

Uygulama yaşam riski açısından çok fazla etken ve detay içermektedir.

Mavi Kod Uygulamasının Kısaca Tarihçesi:

Mavi kod uygulaması ilk defa Amerika Birleşik Devleti Kansas Bethany Tıp merkezinde kullanılmaya başlandı. Türkiye’de uygulama sistematik olarak , 2008 yılında yayınlanan Hizmet Kalite Standartları (HKS) içinde yer almış ve sahada uygulanması sorgulanmaya başlanmış, 2009 yılında yayınlanan Sağlık Kurum ve Kuruluşlarında Hasta ve Çalışan Güvenliğinin Sağlanması ve Korunmasına İlişkin Usul ve Esaslar hakkında Tebliğ ve 2011 yılında yayınlanan Hasta Ve Çalışan Güvenliği Yönetmenliği ile zorunlu hale getirilmiştir (Resmi Gazete 2011).

Mavi Kod Ekibi:

Mavi kod uygulaması takım çalışmasına iyi bir örnektir. Profesyonel bir ekibin ( şekil A-1.) olay yerine ulaşarak gerekli müdahaleyi yapması ancak uygulamanın iyi bir şekilde kurgulanması ile mümkündür.

Şekil A-1. Yoğun bakım ünitesinde mavi kod uygulaması.

Mavi Kod Ekibi Kimlerden Oluşur?

Doktor ( anestezi, kardiyoloji, acil, )
Anestezi Teknikeri,
Hemşire,
Yardımcı personel

Ama Tüm Sağlık Çalışanları;

Kardiyak arresti tanıyabilmeli ,

Yardım çağırabilmeli ve

Resüsitasyona başlayabilmelidir.

Mavi Kod Sistemi Nasıl Aktive Edilir?

Mavi kod çağrısı veya uyarısı verilmesi amacıyla hastane yönetimi tarafından anons, çağrı cihazı( şekil A-2.) telefon, sms vb. şekilde uygun yöntemler oluşturularak ekip üyelerinin kullanımına sunulur. Çağrı verildikten en az 3 dakika içinde KPR ( kardiyopulmoner resüsitasyon) vakasına ulaşması amacıyla gereken önlemler alınır. Vakanın yattığı servis personeli gerekli durumlarda ilk müdaheleyi yapar ve 2222 numaralı telefon hattı ile mavi kod çağrısını yapar. ( Sağlık bakanlığı tarafından Kamu hastaneleri için yayımlanan mavi kod uygulama mevzuatında belirlediği numaradır. Özel hastaneler için bunun farklılık gösterdiğini belirtmek isterim. )

Şekil A- 2. Acil çağrı cihazları.

Mavi Kod durumu olduğunda, Mavi Kod durumunu bildirecek ve anons yapacak kişilerin iletişim içeriği aşağıdaki gibi yapılandırılmıştır.

Örnek ;

Mavi kod durumunu bildiren kişi: 2.kat 201 nolu oda Mavi Kod Durumu (3 kere)tekrar eder.

Santral görevlisi: Dikkat Dikkat 2.kat -201 Mavi Kod (10 saniye arayla 2 anons yapılır ve her anons durumunda 3 kere tekrarlanır.)

Mavi kod çağrısı kimler tarafından yapılmalıdır?

Mavi kod çağrısı ilgili bölümdeki doktor ya da diğer sağlık personeli tarafından yapılmalıdır. Doktor ya da diğer sağlık personelinin bulunmadığı durumlarda hastanenin diğer çalışanları tarafından yapılabilir.

Mavi Kod Çantası ( Resüsitasyon Arabası ) Malzemeleri :

Damar yolu malzemeleri
Hava yolu ekipmanları

-Laringoskop seti ve yedek pilleri ( Çocuk ve Erişkin için ),

-Balon-valf maske sistemi,

-Değişik boylarda maske,

-Endotrakeal entübasyon tüpleri,

-Oksijen tüpü ( Çocuk ve Erişkin Boyları ),

-Yardımcı hava yolları (laringeal maske, airway, kombitüp vb )

OED veya defibrilatöler,
Kişisel koruyucu ekipman,
Enjektörler,
Kişisel koruyucu ekipman,
Bölümün ihtiyacı ve hasta portföyüne göre ilaçlar ,
Tespit malzemeleri
İlaçlar

-İntravenöz sıvılar ( damar içine yapılan)

-Adrenalin

-Atropin

-Sodyum bikarbonat

-Lidokain

-Amiodarone

-Beta blokerler ( beloc)

-Dekort

-Dopamin

-Doputamin-Kalsiyım kanal blokerleri (diltizem, isoptin)

-Kalsiyum

-Nitrogliserin

-Diüretikler ( lasix, mannitol )

-Kortikosteroidler ( prednol)

Şekil A-3. Mavi kod çantası.

NOT;Resüsitasyon ekipmanlarının günlük kontrolü yapılmalı ve kontrol yapıldığına dair kayıt tutulmalıdır.

AMELİYATHANE İLE HASTANE İÇİ MAVİ KOD YÖNETİMİNİN FARKI ?

Mavi kodun kardiyak arrest durumunda verilen bir acil durum kodu olduğunu “ Mavi Kod Nedir? ” yazısında belirtmiştik. Hastanenin ameliyathane bölümünde gelişen ani kardiyak arrest durumlarında, mavi kod çağrısı yapılmaz. Çünkü mavi kod ekibinde yer alan üyeler zaten orada bulunduğu için bizzat kendileri CPR’a başlarlar. Aynı zamanda yoğun bakım üniteleri ve acil servis bölümlerinde de mavi kod gereksinimi durumunda bir acil çağrı verilmez . Bu bahsettiğimiz bölümlerdeki ekiplerin resüsitasyon becerisine sahip olmaları ve gerektiğinde hemen resüsitasyona başlamaları gerekmektedir.

Eğer, yoğun bakım , acil servis ve ameliyathane dışında ani kardiyak arrest gelişmiş ise hemen mavi kod anonsu verilir. Vakanın yakınında CPR becerisine sahip biri yada birileri var ise resüsitasyona başlamalı ve mavi kod ekibi gelene kadar resüsitasyona devam etmelidirler.

Şekil A-4. Kalp masajı uygulaması.

NOT; Mavi Kod Müdahale formunda yer alan ; mavi kod durumu bilgileri ve arrest sonrası gelişmeleri ekip lideri tarafından doldurularak kayıt altına alınır ve kalite yönetim birimine teslim edilir.

Şekil A-5. Örnek mavi kod olay bildirim formu.

Mavi kod sırasında yapılan tüm uygulamaların kayıt altına alınması esastır. Yazılmayan ve kayıt altına alınmayan hiçbir şeyin geçerliliği olmadığının bir sağlık personeli olarak bilincinde olmalıyız. Örneğin hastanın preoperatif değerlendirmesi sırasında da aynı şekilde anamnez , aydınlatma formu vb. Belgelerde de kayıt tutarak her iki tarafında güvenliğini sağlamış oluruz.

Bir hastanenin resüsitasyon kalitesi; güvenlik, zaman ve eğitim açısından uygun ve kordine bir şekilde işlemeli . Aksi takdirde bunlardan birinde bile bir aksaklık, yetersizlik vb. olduğu durumlarda hastanın beyin fonksiyonları başta olmak üzere tüm vücudunda dakikalar sonra geri dönüşümsüz hasarlar meydana gelir ve mortalite oranı yükselir.

NOT: Hem CPR hem de resüsitasyonun sonlandırılmasında etik ve yasal kurallara uygun davranmak gerekmektedir.

Ülkemizde resüsitasyonu sonlandırmada “DNR / DNAR” kuralları geçerli değildir.

Unutmayalım ki ;

“Her insan doğru ve iyi yönetilmiş bir kardiyopulmoner resüsitasyon hakkına sahiptir”

Kaynakça:

Dr. Öğretim Üyesi Ali Bestami Kepekçi, A’dan Z’ye Anesteziyoloji, İstanbul, 2018, s 154

Emrullah İncesu, ( 2018 m a r t) Hayata Dönüşün Adı “Mavi Kod”, Usaysad , cilt 04, sayı 1, s 28 Sağlık Bakanlığı, Kamu Hastaneleri mevzuatı, mavi kod uygulamaları, madde 7.

Özel Ordu Sevgi Hastanesi , Mavi Kod Uygulama Prosedörü, (2019 Ocak), s 2

Facebook

Twitter