Napolyon’dan Trump’a: “Dost” Maskesiyle Gelen Stratejiler

1798’de Mısır’ı işgal eden Napolyon Bonapart, tarihe yalnızca askeri dehasıyla değil, siyasi propaganda teknikleriyle de geçti. Daha ilk günlerinden itibaren Arapça bildiriler yayınlatarak kendisini “İslam’ın dostu, Kur’an’a hürmet eden bir lider” olarak tanıttı. Memlûk beylerini zalim ilan etti, Osmanlı Padişahı’nın dostu gibi konuştu, hatta rivayete göre Kur’an’a el basarak yemin etti.

2 Temmuz 1798 tarihli bildirilerinden birinde şöyle diyordu:
“Mısır halkı! Size saldıran biz değiliz. Biz Osmanlı Sultanı’nın dostlarıyız. Memlûklerin zulmünden sizi kurtarmaya geldik.”

Amaç açıktı: İşgali meşrulaştırmak, yerel halkın direncini kırmak ve “düşman” değil, “kurtarıcı” gibi görünmek. Bu söylemler, sahadaki gerçek amaç olan sömürgeciliği perdelemekten öteye geçmedi.

Obama ve “Yeni Bir Başlangıç”

2009’da dönemin ABD Başkanı Barack Obama, “Yeni Bir Başlangıç” başlıklı konuşmasını Kahire Üniversitesi ve El-Ezher Üniversitesi iş birliğiyle gerçekleştirdi. El-Ezher, İslam dünyasının en köklü ve sembolik ilim merkezlerinden biriydi. Obama, “ortak çıkarlar ve karşılıklı saygı” temelinde yeni bir sayfa açma sözü verdi.

Bu mekân seçimi, tıpkı Napolyon’un Osmanlı’ya dostluk ilanı gibi, kültürel ve dini sembollerin jeopolitik amaçlarla kullanılmasının modern bir örneğiydi.

O yıllarda Türkiye’de Obama’nın Müslüman olduğuna dair söylentiler yayıldı. 2010 tarihli gazeteler, Endonezya’daki okul kayıtlarında “Barry Soetoro” adıyla ve “din” hanesinde “İslam” yazdığı iddialarını aktardı. Pew Research Center gibi kurumlar bu iddiaları defalarca çürütse de kamuoyunun bir kısmı bu komplo teorilerine inandı. Bu, bilgi kirliliğinin hâlâ ne kadar güçlü bir propaganda aracı olduğunu gösteriyordu.

Trump, İbrahim Anlaşmaları ve “Dostluk” Vurgusu

2020’de Donald Trump, İbrahim Anlaşmaları ile İsrail’i; BAE, Bahreyn, Sudan ve Fas’la aynı masaya oturttu. “Dinler arası barış” söylemiyle sunulan bu girişim, ABD–İsrail eksenli bölgesel bir mimari inşa etti.

Ortadoğu ziyaretlerinde Trump’ın gördüğü şaşaalı karşılama, milyarlarca dolarlık savunma anlaşmaları ve sıkça tekrarlanan “dostluk” ifadeleri, Napolyon’un “Osmanlı Padişahı’nın dostuyum” propagandasını hatırlatıyordu.

Trump, 2019 G20 Osaka Zirvesi sonrası “Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı çok seviyorum, onun büyük bir hayranıyım” derken (Reuters, 29 Haziran 2019); Erdoğan da Beyaz Saray’da “Trump ile dostluğumuz stratejik ortaklığımızın teminatıdır” sözleriyle karşılık verdi (AA, 14 Kasım 2019). Trump, sosyal medyada da defalarca “My friend President Erdogan” ifadesini kullandı.

ABD siyasetinde sıkça dile getirilen bir söz vardır: “Amerika ile düşman olmak zordur; dost olmak bazen daha da tehlikelidir.”

Türkiye’nin Yalnızlaşma Tablosu

Bugün Zengezur Koridoru’ndaki stratejik kayıp, KKTC’nin hâlâ Türk Cumhuriyetleri tarafından tanınmaması, Kuzey Irak ve Suriye’deki fiilî durumlar, İsrail’in Gazze’deki sert müdahaleleri ve İran–İsrail gerilimi; Türkiye’nin hem İslam dünyasında hem de Türk dünyasında alan kaybettiğini gösteriyor.

Tarih, Napolyon’un Mısır’ı İngiltere’yi Hindistan yolunda sıkıştırmak için işgal etmesi ile bugün ABD’nin İran’ı çevreleme stratejisi arasında doğrudan paralellikler olduğunu kanıtlıyor. Türkiye ise bu tabloda, zaman zaman figüran konumuna düşüyor.

Devlet Politikası ve Ebediyet Anlayışı

Bir ülkenin devlet politikası, hükümetler değişse bile devam etmelidir. Osmanlı, “Devlet-i ebed müddet” anlayışıyla yüzyıllar boyunca stratejik hedeflerini korumuştur.

Günümüzde ise dış politika, hükümetlerin ideolojik eğilimlerine göre şekillenmekte; bu da uzun vadeli çıkarları zedelemektedir.

Sonuç

Napolyon’un Mısır’da, Obama’nın El-Ezher’de, Trump’ın İbrahim Anlaşmaları’nda kullandığı “dost” maskesi, tarihin farklı dönemlerinde ama aynı amaçla sahneye çıktı: Jeopolitik hedefleri yumuşak güç ile perdelemek.

Türkiye, üniter yapıyı zayıflatacak pazarlıklara kapı aralamadan, soydaş ülkelerle güçlü bağlar kurarak, günübirlik değil uzun vadeli stratejik planlarla hareket etmelidir. Aksi hâlde, “dünya lideri” olma hayali, eldeki kazanımları kaybetme riskiyle yer değiştirir.

📌 Kaynaklar

Bonaparte, N. Proclamation to the People of Egypt, 2 July 1798. British Library Archives.
Correspondance de Napoléon Ier, Tome IV. Paris, 1801.
Obama, B. A New Beginning, Speech at Cairo University & Al-Azhar, 4 June 2009. The White House Archives.
U.S. Department of State. The Abraham Accords Declaration, September 15, 2020.
Reuters. Trump praises Erdogan at G20 Osaka summit, 29 June 2019.
Anadolu Ajansı. Erdoğan: Trump ile dostluğumuz stratejik ortaklığımızın teminatıdır, 14 Kasım 2019.
Pew Research Center. False Rumors That Obama is a Muslim, 20 Nov 2008.
https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/obama-musluman-mi-129432?utm

Facebook

Twitter