Vatandaş olarak hastalıklardan korunmak için dezenfektanları kullanımı en çok uyguladığımız yöntemlerden biridir. Özellikle COVID-19 pandemisi sırasında dezenfektan kullanımı inanılmaz arttı. Macquarie Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, yaygın olarak kullanılan bir dezenfektanın, antibiyotiklerin çalışmasını engelleyen ve hatta antibiyotik direncini artıran bir çift ajan olabileceğini buldu.

Antimikrobiyal direnç, küresel sağlık hizmetleri için sürekli büyüyen ciddi bir sorundur. Yanlış antibiyotik kullanımının, mikropların direnç gelişimine katkısını daha önce de duymuşsunuzdur. O nedenle biz hekimler, reçetesiz antibiyotik kullanılmaması yönünde devamlı telkinlerde bulunuruz. İşte aşırı dezenfektan kullanımının da bilinçsiz antibiyotik kullanımı gibi antimikrobiyal dirence yol açabileceği bu çalışma ile gösterildi.

Günümüzde antimikrobiyal direnç denilince akla gelen en yaygın bakteriler—Enterococcus faecium, Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae, Acinetobacter baumannii, Pseudomonas aeruginosa ve Enterobacter türleri—bağırsak, toprak veya su gibi doğal yaşam ortamlarında yeterince zararsızdır. Bununla birlikte, zaten kritik derecede hasta veya bağışıklığı baskılanmış bir hasta biriyle temas ederlerse, pnömoni, sepsis ve yara enfeksiyonları gibi yaşamı tehdit eden hastalıklara neden olabilirler.

Bu bakterilerin baş harflerini birleştirerek ESKAPE olarak ifade edebileceğimiz bu patojen bakterilere karşı son savunma hatlarından biri aminoglikozit antibiyotikler idi. Ama gelişen antimikrobiyal direnç ile şimdi onlar da bu patojenlere karşı etkisizler.

Macquarie Üniversitesi Moleküler Bilimler Bölümü’nden araştırmacılar, dezenfektan benzalkonyum klorürün (BAC) aminoglikozitler ve ESKAPE patojenleri üzerindeki etkilerini test ettiler.

Araştırmacıların açıklamasına göre BAC, toksik olmadığı için değerli bir biyosit dezenfektandır ve sonuç olarak sağlık, gıda güvenliği ve tarımın yanı sıra antibakteriyel mendiller, yara dezenfektanları, göz damlaları ve kulak damlaları gibi yaygın ev ürünlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Günümüzde dezenfektanların bu denli çok kullanılması, bu çalışmanın önemini artırmaktadır.

Çalışmanın sonuçları

Düşük seviyelerde uygulandığında bile, BAC’nin antibiyotiklerin bakteri hücresine girmesini engellediği için aminoglikozitlerin işlerini yapmasını engelleyebilir. Bu da patojenlere karşı antibiyotiklerin etkinliğinin azalacağı anlamına gelir.
Bakterilerin mutasyona uğrayarak potansiyel olarak daha dirençli mutant bakteriler ortaya çıkma sıklığını önemli ölçüde artırır.
Bakterilerin bakterileri öldürmek için yeterince yüksek olmayan, ancak mutasyonların oluşmasına izin verecek veya bakterilerin yavaş yavaş buna alışmasına yardımcı olacak kadar yüksek olabilecek düşük BAC seviyelerine maruz kalmasını önlemek için önlemlerin alınması gerekir.

Antibakteriyel mendiller gibi dezenfektanlar genellikle başlangıçta temas ettikleri bakterileri öldürmek için yeterli olan yüksek seviyelerde BAC içerirler. Fakat dezenfektanın uzun bir yarı ömre sahip olması nedeniyle kullanıldığı alanda bozulmadan, miktarı azalsa da bir süre daha kaldığı anlamına gelir. İşte bu azalan miktardaki dezenfektanlar, bakterilerin direnç geliştirmesi için uygun zemin oluşturmaktadır.

Akılda kalacaklar

Sağlık merkezlerinde dezenfektanlar, gerekli olan alanlarda kullanılmalı, tuvalet, mutfak, kapı kolu gibi alanlarda kullanılmamalıdır.
Vatandaşlar olarak da ailelerimize daha iyi koruma sağladıklarını düşündüğümüz için antibakteriyel ürünleri gereksiz kullanma eğiliminde olmamalıyız.
Evin etrafını temizliyorsanız, genel olarak ‘antibakteriyel’ olarak işaretlenmiş herhangi bir şey kullanmanıza gerek yoktur.
Sıradan sabun ve temizlik ürünleri neredeyse tüm mikropları yok eder. Tuvaletinizde çamaşır suyu bazlı bir ürün kullanmak iyi bir fikir olsa da, banyo lavabonuz ya da mutfak tezgâhınızdaki kalıntılar için hastane sınıfı dezenfektana veya antibakteriyel bir mendile ihtiyacınız yoktur.
Antimikrobiyal içerikli kişisel bakım ürünleri söz konusu olduğunda, gelecekte kimyasal koruyucular kullanmak yerine tek kullanımlık, önceden sterilize edilmiş ürünlere geçilmesi tercih edilmelidir. Dezenfektan içeren kişisel bakım ürünleri, sadece antibiyotiklerin etkinliğini azaltmakla kalmaz, aynı zamanda ciltte ya da gözde tahrişe de neden olabilirler.

Kaynak: Short, Francesca L., et al. “Benzalkonium chloride antagonises aminoglycoside antibiotics and promotes evolution of resistance.” EBioMedicine 73 (2021): 103653.

Tanımlamalar

Bulaşıcı Hastalıklar

Vücuda giren bakteri, virüs, mantar veya parazit gibi organizmaların sebep olduğu hastalıklara Bulaşıcı Hastalıklar denir.

Temizlik:

Bakteriyel sporlar dahil mikroorganizmaların büyük bir kısmını ortadan kaldıran bir işlemdir. Dezenfeksiyon ve sterilizasyon öncesi bir adımdır.

Dezenfeksiyon:

Cansız nesneler üzerinde bulunan, potansiyel olarak patojen olan mikroorganizmaların kimyasal maddeler veya ısıya dayanıklı fiziksel uygulamalarla yok edilmesidir. Böylece cisimler, hastalık yapıcı etkenlerden arındırılmış olur.